Bầu cử bang New South Wales: bầu cử kiểu Úc

Thứ 7, 28/3 này cử tri bang New South Wales, sẽ thực hiện quyền công dân, chọn ra những người lãnh đạo mình trong 4 năm tới. Ở Úc, đi bầu các cấp là bắt buộc. Ai vắng mặt không có lý do chính đáng (ốm đau sầu não…) sẽ bị phạt tiền.

Cái tên New South Wales (NSW) ngày trước để chỉ 1 vùng cực lớn, choán gần hết nước Úc và hơn 1 chút. Chả hiểu bọn thực dân Anh chia chác kiểu gì mà dần NSW bị cắt ra thành từng vùng mà bây giờ là các bang/vùng NSW (dĩ nhiên 🙂 ) , Victoria (VIC), Queensland (QLD), South Australia (SA), Tasmania (TAS), Australian Capital Territory (ACT) và … nước New Zeanland (NZ, “và hơn 1 chút” ở trên chính là NZ 🙂 ). Với diện tích hơn 800 nghìn km2, không lớn nhất Úc về diện tích nhưng NSW là bang lớn nhất về dân số và kinh tế và do vậy so với các bang khác, tầm ảnh hưởng của NSW cũng là lớn nhất.

Úc có vô số đảng chính trị nhưng trên thực tế, quyền lực là cuộc tranh đấu giữa 2 chính Đảng, chính xác hơn là 1 Đảng và 1 liên minh 2 Đảng. Đảng chính trị lớn nhất nước Úc là đảng Lao Động (Australian Labor Party – ALP). ALP xuất thân là đảng phái của các nghiệp đoàn lao động (Workers’ Union) nên được coi là đại diện của tầng lớp bình dân và có tư tưởng cấp tiến hơn, theo đường lối trung tả. Liên minh (Coalition) đối trọng lại ALP gồm 2 Đảng. Đảng Tự do (Liberal Party of Australia-LPA), theo đường lối trung hữu, vốn của những người theo chủ nghĩa quốc gia. Tên là Tự do nhưng đảng này được coi là theo trường phái bảo thủ.

Đối tác của LPA trong liên minh là Đảng Quốc Gia (National Party), cũng trung hữu, tiền thân là Đảng Nông Thôn (Australian Country Party), chắc sau thấy Nông Thôn nghe quê quá nên đổi thành Quốc Gia cho nó oai. Đảng này mạnh ở những vùng sâu vùng xa (nông thôn mà). Ngoài ra còn mấy đảng nhỏ như đảng Xanh (Green) hô hào môi trường, đồng tính; đảng Sex (Australian Sex Party, khỏi giải thích tôn chỉ) vv và vv nhưng những đảng này tham gia có lẽ cũng chỉ cho xôm tụ . Một chọi một thì Liberal hay National cũng khó là đối thủ của Labor, có mà đối lập mãi nên họ lập thành liên minh.

Hạ viện bang NSW lần này có 93 ghế. Bên nào được đa số (47 ghế) bên ấy thắng và lãnh đạo trở thành Thủ hiến (premier). Nếu không bên nào được đa số, các bên có thể thương lượng liên minh với các đảng nhỏ hoặc nghị viên độc lập để có tổng ghế quá bán và lập chính phủ. Vẫn không thương lượng được với nhau chắc phải bầu lại 😀

Lao động (ALP) từng thống trị NSW trong suốt thời gian dài (1995-2011). Trên đỉnh cao quyền lực quá lâu, ALP quá tự mạn và đi vào suy thoái. Dân bất mãn và kết quả là bầu cử năm 2011, Coalition đối lập đánh bại đảng Lao Động đương nhiệm gần như tuyệt đối 69 – 20 (đảng Xanh -Green ăn 1 ghế). Lãnh đạo Liberal Barry O’Farrell nhậm chức Thủ hiến với các lời hứa về đầu tư hạ tầng và chống tham nhũng.

Ông Farrell giữ lời hứa về hạ tầng tuy nhiên tháng 4 năm ngoái (2014) ông từ chức lãnh đạo đảng (đồng thời là chức thủ hiến bang) khi Ủy ban độc lập chống tham nhũng ( Independent Commission Against Corruption – ICAC) phanh phui ông nhận quà là một chai rượu vang trị giá $3000 mà không khai báo. Ông thanh minh thanh nga là “quên” dùng từ rất văn vẻ là “massive memory loss” khi nói về sự việc này. Bệnh quên có lẽ còn nặng nữa vì mấy tháng sau người ta phát hiện ông còn nhận cái bút giá hơn nghìn AUD. Nhìn về giá trị quà biếu, chắc quan chức Việt Nam cười khẩy chê bọn Úc rách việc. Mike Baird, Bộ trưởng Ngân khố (Treasurer) lên làm thủ hiến và nắm chân lãnh đạo Đảng Tự do.

ALP thì sau khi thua cử năm 2011, chị Kristina Keneally từ chức lãnh đạo và thay thế là anh John Robertson, một bác thợ điện (electrician) chuyển thành chính khách qua ngả công đoàn (union), con đường khá quen thuộc của chính khách ALP. Làm lãnh đạo đối lập anh John này cũng khá mờ nhạt. Đùng 1 cái, sau vụ bắt con tin chấn động ở Lindt Cafe, Sydney, trong quá trình điều tra người ta phát hiện John Robertson với tư cách dân biểu vùng Blacktown đã từng chuyển thư của Man Haron Monis, thủ phạm vụ bắt cóc, đến các cơ quan công quyền NSW. Anh John thanh minh anh chỉ làm nghĩa vụ của dân biểu nhưng tác động vụ này quá lớn, John Robertson buộc phải từ chức lãnh đạo đảng. Bà Linda Burney lên tạm nắm quyền cho đến ngày 5/1/2015, ban lãnh đạo ALP bang NSW bầu Luke Foley làm người đứng đầu. Luke Foley chỉ có hơn 2 tháng để dẫn lãnh đạo ALP tranh cử.

Mike Baird vẫn lãnh đạo liên minh giữ ghế lần này. Cương lĩnh bầu cử tất nhiên có màn hứa đầu tư nọ kia và tiền để đầu tư lấy từ 20 tỷ “cho thuê 49% mạng hạ tầng điện trong 99 năm”. ALP (giờ là đối lập) xoáy vào và gọi đấy là “bán công sản”. Thực tế là Úc cũng có vài nơi “tư nhân hóa” kiểu ấy và sau đó giá điện tăng chóng mặt, dân kêu như bọng. Bầu cử cuối năm ngoái ở VIC và đầu năm nay ở QLD, ALP thắng chính quyền đương nhiệm của Liberal một phần cũng nhờ to mồm đả phá kế hoạch “bán” công sản của chính quyền và lần này tại NSW, họ cũng muốn dùng chiêu tương tự.

Chính quyền nói họ “cho thuê” chứ không phải bán, ALP nói vậy là “lừa dối” cử tri, điện đóm vẫn thuộc quyền sở hữu của chính quyền. Phe này phân phát bộ bài(card) in các bình luận tiêu cực trên báo chí về ALP lên các lá bài, mặt sau có chữ “Poles and Liars” (cột điện và những kẻ dối trá). Lãnh đạo Luke Foley của ALP được ưu ái in lên con phăng-teo (jocker).

Bộ bài “Cột điện và những kẻ dối trá” với hình lãnh đạo ALP in trên lá bài phăng-teo (jocker). Chính quyền Liberal đương nhiệm muốn bắt trước quân đội Mỹ ở Iraq ngày trước, in ảnh các quan chức dưới thời Saddam Hussein vào các quân bài rồi phát ra làm “lệnh truy nã”. Ảnh SMH

ALP thì cố gắn hình ảnh Mike Baird với Tony Abbott, ông thủ tướng cùng đảng uy tín đang xuống thấp. Đảng này cũng thông qua công đoàn tổ chức tuần hành. Câu phiếu dân vùng sâu, vùng xa, 2 bên đều hứa sẽ nâng cấp hệ thống tầu hỏa (train) nối Sydney và các cùng hẻo lánh. Hệ thống hiện tại dự kiến sẽ được cho “về hưu” sang năm vì lý do an toàn (hết tuổi thọ) và chính quyền định hiện tại dự định thay bằng xe đò (coach). Để duy trì hay nâng cấp hệ thống đường sắt hiện tại ước tính tốn hơn 1 tỷ $, cả 2 bên cũng hứa nhưng chưa bên nào nói sẽ lấy tiền đâu ra.

Thẻ cào của ALP, kêu gọi cào để bóc trần bộ mặt thật của Mike Baird, thủ hiến đương nhiệm. Ảnh SMH

Ngoài Bob Carr làm thủ hiến từ 1995 đến 2006 (tự từ chức, ông này sau ra làm ngoại trưởng Úc thời kỳ 2012-2013), gần đây các thủ hiến NSW không ai làm hết được nhiệm kỳ. Sau Bob, từ 2006 đến 2011 ALP có Morris Iemma, Nathan Rees rồi Kristina Keneally lần lượt lãnh đạo (và là thủ hiến luôn). Chính quyền đương nhiệm chưa hết nhiệm kỳ cũng đã có 2 thủ hiến. Trước đấy khi Liberal còn là đối lập, chỉ một vài năm là lãnh đạo lại có sáo trộn. Chưa kể đấu nhau loạn xì ngầu, các đảng của Úc không “đoàn kết” như bên mình. Bên trong 1 đảng, một người lãnh đạo nhưng luôn có vài người nhăm nhe cái chức lãnh đạo đó (cái này thì cũng giống mình) và chỉ cần người đứng đầu này sơ xảy (phát ngôn hay hành động), những người kia sẽ biết ngay cần phải làm gì 😉

Đồn đoán nọ kia nhưng thường các nhà cái phân tích vẫn kỹ nhất. Hiện tại nhà cái sportbet.com.au cho ALP thắng 1 ăn 10, Liberal 1 ăn 1.04 . Lao động xem ra không có cửa. Chờ đến tối thứ 7 này xem có ai đổi đời không 😀 .

Xem thêm

Ngày mai Úc sẽ có Thủ tướng mới ?
Australia Day – Ngày Quốc khánh Úc
“Ngày hội toàn dân” ở xứ chuột túi
Welcome back, Kevin